Φυλές που χάνονται (μέρος β'): Τσούκτσι

Οι Τσούκτσι αποτελούν μια φυλή αυτόχθονων νομάδων που ζουν στη Σιβηρία, και συγκεκριμένα εκεί που συναντώνται ο Αρκτικός με τον Ειρηνικό Ωκεανό, στην περιοχή Τσουκότκα. Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως "Λιγιοραβετλάν", που σημαίνει "αληθινοί άνθρωποι". Όντας αυτόχθονες, δεν εχουν καμία φυλετική συγγένεια με τους Μογγόλους ή τους Τούρκους, ενώ συγγενεύουν με τους γείτονές τους Κοριάκες. Έχουν δύο διακριτές κουλτούρες, από τη μία πρόκειται για τους Τσαούτσου, που ζουν στο εσωτερικό της πενίνσουλα, και είναι νομάδες εκτροφείς ταράνδων, και από την άλλη τους Ανκαλίτ, οι οποίοι ζουν στις ακτές του Αρκτικού Ωκεανού, της θάλασσας Τσούκτσι και της θάλασσας Μπέρινγκ και ασχολούνται με το κυνήγι θαλάσσιων θηλαστικών και το ψάρεμα. Διατηρούν έναν ιδιότυπο λοιπόν ενδοφυλετικό διαχωρισμό ανάμεσα σε αλιείς και κτηνοτρόφους, κάτι που ανέκαθεν τους χαρακτήριζε.

Στις μέρες μας οι Τσούκτσι αριθμούν περί τους 15.000. Το κλίμα στις παγωμένες τούνδρες που ζουν είναι σκληρό και οι θερμοκρασίες το χειμώνα αγγίζουν μέχρι και τους -55°C. Ο λαός των Τσούκτσι ήταν στο παρελθόν, σε αντίθεση με άλλους λαούς της ευρύτερης περιοχής, ένας πολεμικός λαός, τον οποίο δεν κατάφεραν ποτέ να υποδουλώσουν οι Ρώσοι. Κατά τη διάρκεια του Σοβιετικού καθεστώτος, οι Τσούκτσι υπέφεραν από βασανιστήρια, φυλακίσεις και την προσπάθεια καταστροφής της παραδοσιακής τους κουλτούρας. Οι Σοβιετικοί είχαν θέσει την περιοχή ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού το οποίο αποδείχτηκε καταστροφικό για την τοπική οικονομία και ευρύτερα για τον τρόπο ζωής των Τσούκτσι, τις συνέπειες του οποίου αντιμετωπίζουν ακόμα και σήμερα οι πληθυσμοί αυτοί.

Η Τέχνη των Τσούκτσι χαρακτηρίζεται από τα γλυπτά και το σκάλισμα σε κόκκαλα και βράχους. Τα πιο συνηθισμένα μοτίβα είναι τα φυσικά τοπία καθώς και σκηνές από την καθημερινή ζωή, όπως κυνήγι, ζώα της περιοχής, προσωπικές ασχολίες των Τσούκτσι κλπ. Κυρίως οι άνδρες ήταν που ασχολούνταν με αυτές τις μορφές τέχνης, ενώ οι γυναίκες ασχολούνταν με τη ραπτική και την παρασκευή κεντημάτων. Οι γυναίκες ντύνονταν με το "κέρκερ", μια φορεσιά από δέρμα τάρανδου ή φάλαινας, που εξωτερικά καλυπτόταν από γούνα λύκου ή αλεπούς. Λόγω της κακοκαιρίας και του πολύ δύσκολου κλίματος, η αξία της φιλοξενίας ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στους Τσούκτσι. Σχεδόν απαγορευόταν το να μην προσφέρει κανείς φαγητό ή καταφύγιο σε κάποιον που το είχε ανάγκη. Η κοινότητα των Τούκτσι έδινε άμεση προτεραιότητα στα ορφανά, στις χήρες, στους φτωχούς και έπειτα στους ξένους και τους επισκέπτες.

Η παραδοσιακή θρησκεία των Τσούκτσι διέπεται από σαμανιστικά στοιχεία. Κάθε τι, έμψυχο ή άψυχο, συνδέεται με κάποιο πνεύμα που μπορεί να είναι είτε καλό, είτε κακό. Τα ζώα, τα φυτά, ο άνεμος, τα ποτάμια, τα βουνά, οι θάλασσες, τα δάση και άλλα φυσικά στοιχεία και φαινόμενα, είναι μέρος και σημείο αναφοράς των τελετών τους, αφού συνδέονταν με πνεύματα και οι Τσούκτσι Σαμάνοι έρχονταν σε πνευματική επαφή μαζί τους.

Οι Τσούκτσι ζουν εδώ και κάποιες εκατοντάδες χρόνια σε παραδοσιακά σπίτια σχήματος κώνου, τα λεγόμενα "γιαράνγκα", τα οποία στήνουν χρησιμοποιώντας πάνω από ογδόντα δέρματα ταράνδου για το καθένα. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν για τη μεταφορά τους έλκηθρα και βάρκες. Το φαγητό τους είναι κυριώς βραστό, με τα πιο συνηθισμένα πιάτα να αποτελούνται από κρέας ελαφιού, κρέας, εντόσθια και μυαλό ταράνδου, σούπες από στομάχια ταράνδου, ρίζες και λαχανικά, κρέας φάλαινας και άλλων μεγάλων θαλάσσιων θηλαστικών.

Κώστας Κ.

Διαβάστε επίσης: "Φυλές που χάνονται (μέρος α'): Μαορί"